
«خراسان» روزنامه اول شهر مشهد است.
کسانی را در مشهد میتوانید پیدا کنید که ۵۰ سال یا ۶۰ سال است که خواننده این روزنامه هستند.
در مشهد وقتی کسی میگوید «روزنامه»، منظورش «روزنامه خراسان» است. اگر روزنامه دیگری مدنظرش باشد، میگوید مثلا روزنامه همشهری یا روزنامه قدس، ولی وقتی به تنهایی میگویند در روزنامه خواندیم که فلان و بهمان، منظورشان «روزنامه خراسان» است.
موقعیتی که روزنامه خراسان در مشهد دارد، از نظر میزان مخاطب و محبوبیت در بین آگهیدهندگان، شبیه به موقعیت روزنامه همشهری در تهران است. حضور روزنامه خراسان، عرصه را برای سایر روزنامههای شهر (قدس و شهرآرا و اتفاقیه) و همچنین روزنامههای تهرانی تنگ کرده است و در مشهد و سایر شهرهای استانهای خراسان بیشترین تعداد خواننده را دارد، ولی با اینکه از سال ۱۳۷۷ چاپ همزمان را در تهران شروع کرد و در کل کشور توزیع میشود، خواننده چندانی در خارج از مرزهای خراسان ندارد.
آگهینامه روزنامه خراسان هر روز در صفحاتی بالغ بر ۸۰ صفحه چاپ میشود. بیزینسهای زیادی در شهر هستند که فعالیتشان بر اساس آگهیهایی که در نیازمندیهای خراسان چاپ میکنند، میچرخد.
خراسان در اولین روز تابستان امسال، ۶۸ ساله شد.
تولد روزنامه
«خراسان» قدیمیترین روزنامه محلی ایران است که از سال ۱۳۲۸ به صورت مستمر منتشر میشود.
«محمدصادق تهرانیان» روزنامه را به صورت مستقل و با پول فروش بخشی املاک کشاورزی که داشت، راهاندازی کرد.
شروع انتشار روزنامه خراسان مصادف شد با یکی از دورههای درخشان آزادی مطبوعات که از ۱۳۲۸ شروع شد و تا ۱۳۳۲ به مدت ۴ سال ادامه یافت.
در این دوران طلایی که سیاست حکومت مبنی بر ارایه بیشترین آزادیهای ممکن به مطبوعات بود، روزنامههای زیادی در مشهد شروع به کار کردند.

رقابت با آفتاب شرق
بیشترین رقابت بین روزنامه خراسانِ تازهتأسیس و روزنامه آفتاب شرق بود. این دو روزنامه از هر تلاش و ابداعی برای جذب مخاطب بیشتر استفاده میکردند که از جمله این تلاشها، انتشار ویژهنامهها و ضمیمههای موضوعی مختلف بود.
«آفتاب شرق» ۲۵ سال زودتر از خراسان شروع به کار کرده بود و اسم و رسم و احترامی برای خود داشت. خراسان برای رقابت با این روزنامه قدیمی، روالی خبری و اجتماعی را دنبال کرد و تعمدا از ورود به موضوعات چالشبرانگیز سیاسی خودداری میکرد. حتی در زمان آزادیهای مطبوعاتی هم روزنامه روال خود را حفظ کرد و تلاش کرد از تندروی سیاسی و حمایت از احزاب و افراد تندروی سیاسی خودداری کند.
مشی روزنامه، مشی مردممدار و متمایل به بازار مشهد بود. روالی که در نهاد روزنامه باقی ماند و هنوز هم خراسان از وارد شدن تمامقد در دعواها و جنجالهای سیاسی خودداری میکند.
خراسان با ۴ صفحه کارش را شروع کرد. شیوه چاپ روزنامه سربی بود و حروفچینی و چاپ ۴ صفحه کاری سخت و طاقتفرسا بود.
در سال ۱۳۴۰ (۱۲ سال پس از شروع به کار روزنامه) دستگاه انترتایپ (برای حروفچینی سادهتر مطالب) و یک دستگاه چاپ ملخی هایدلبرگ خریداری شد که تحولی بزرگ در نوع خود به شمار میرفت. (دستگاههای ملخی هایدلبرگ هنوز هم عصای دست چاپخانهها هستند و محبوب قلوب چاپچیها!)
از آن به بعد صفحات روزنامه به ۸ و در برخی موارد ۱۲ صفحه افزایش پیدا کرد.
و به تدریج صفحات و سرویسهای موضوعی جدید به روزنامه اضافه شد و حجم صفحات به ۱۶ صفحه رسید.
سرویسها و صفحاتی که به روزنامه اصلی خراسان اضافه شد، شامل موارد زیر بودند:
– خراسان دانشجو
– خراسان بانوان
– خراسان فرهنگی
– خراسان دینی
– خراسان خانه و اجتماع
– خراسان اقتصادی
– خراسان هنری
– خراسان ادبی
– خراسان جمعه
– خراسان کشاورزی
– خراسان کودکان
– خراسان کارگر
– خراسان ورزشی
– خراسان فکاهی
– خراسان سینمایی
از بین این سرویسها، «خراسان بانوان» محبوبیت بالایی پیدا کرد و پس از مدتی به صورت یک مجله مستقل شروع به انتشار کرد.
«خراسان بانوان» هفتهای دو بار و در ۱۲ صفحه منتشر میشد.
رویه روزنامه خراسان در انتشار ضمایم و مجلات بیشتر، مشابه روالی بود که دو روزنامه بزرگ اطلاعات و کیهان در تهران در پیش گرفته بودند. همانطور که «اطلاعات» و «کیهان» در پایتخت در حال رقابتی سخت و نفسگیر با هم بودند و امپراطوریهای مطبوعاتیشان را میساختند، «خراسان» نیز در شمال شرق کشور رؤیای ساخت یک مجموعه بزرگ مطبوعاتی را در سر میپروراند.
خراسان دفتر تهران را برای پوشش اخبار و اطلاعات پایتخت راهاندازی کرد، هرچند که فروشی در تهران نداشت. پس از تهران، دفاتر اصفهان و خوزستان را راه انداخت و ویژهنامههایی را برای انتشار در این دو استان تدارک دید که چند سالی فعال بودند و منتشر میشدند.
سردبیران خراسان
«محمد صادق تهرانیان» مدیر مطبوعاتی موفقی بود، ولی میدانست که روزنامه به سردبیری خوب و صاحب سبک نیاز دارد. روزنامه بیش از هر چیز طعم و بوی سردبیرش را میدهد و هرچه هم که سازمان و ساز و کار مطبوعاتی روزنامه محکم باشد، تا زمانی که نیرویی با انرژی و توانمند در رأس تحریریه نباشد، روزنامه راه به جایی نمیبرد.
مرحوم دکتر علی شریعتی که در مشهد در مدرسه تربیت معلم به تدریس مشغول بود، با پیشنهاد تهرانیان سردبیری روزنامه را به عهده گرفت. این همکاری، یکی از نقاط عطف فعالیت روزنامه بود و «خراسان» را به عنوان روزنامهای وزین و متین و جدی در بین مخاطبینش جا انداخت.
پس از ۲ سال، دکتر شریعتی اختلاف سلیقهای در اداره روزنامه با جلیل تهرانیان (مدیر اجرایی روزنامه و از اقوام مدیر روزنامه) پیدا کرد و از روزنامه جدا شد و به تهران رفت.
پس از علی شریعتی، سردبیری روزنامه را فخرالدین حجازی بر عهده گرفت که از دوستان و نزدیکان علی شریعتی بود و بعدها همکاری نزدیکی با هم در حسینیه ارشاد تهران داشتند.
یکی از افتخاران و نقاط شاخص دوره فعالیت روزنامه خراسان، سابقه سردبیری نویسنده و اندیشمند نامداری همچون دکتر علی شریعتی در این روزنامه است.
سرنوشت روزنامه پس از انقلاب
در ماههای پر تب و تاب قبل از انقلاب سال ۱۳۵۷، روزنامه خراسان نیز همراه با بیشتر روزنامههای کشور اعتصاب کرد و به نشانه همراهی و همدلی با مردم انقلابی، انتشار روزنامه را متوقف کرد.
این اعتصاب ۲۴ روز طول کشید و در ۲۰ دی ماه ۱۳۵۷ (در اولین روز پس از خروج شاه از ایران) انتشار روزنامه از سر گرفته شد.
در ایام پیروزی انقلاب و پس از آن، انتشار روزنامه با مدیریت تهرانیان و با همان تیم قبلی ادامه پیدا کرد تا در نهایت به خرداد ۱۳۵۹ رسیدیم.
در خرداد ماه سال ۱۳۵۹ و در غوغای تغییرات بنیادین پس از انقلاب، روزنامه خراسان از سوی دولت مصادره شد و به بنیاد مستضعفان واگذار شد. بنیاد مستضعفان شورایی را تشکیل داد و انتشار روزنامه را زیر نظر شورا ادامه داد.

تغییر و تحول بعدی در مدیریت روزنامه، واگذاری روزنامه در سال ۱۳۶۳ به بنیاد شهید بود.
در سال ۱۳۷۰ حجتالاسلام حسین غزالی که در آن زمان معاونت فرهنگی بنیاد شهید را بر عهده داشت، به عنوان مدیرمسؤول روزنامه خراسان انتخاب شد.
اولین اقدام مهم غزالی در بدو ورود، خریداری روزنامه چاپ رول برای روزنامه بود و چاپخانه جدید روزنامه به همراه دفاتر تحریریه و اداری روزنامه به ساختمان جدید و فعلی روزنامه در بلوار سازمان آب منتقل شدند. (سالها بعد ساختمانها تجدید بنا شدند، ولی روزنامه هنوز در همان مکان مستقر است.)
۱۰ سال بعد و در سال ۱۳۸۰، روزنامه از پوشش بنیاد شهید خارج شد و به صورت مستقیم زیر پوشش دفتر رهبری قرار گرفت. روزنامه و نهادهای وابسته به آن در قالب «مؤسسه فرهنگی خراسان» تعریف شدند و هیأت امنایی از سوی دفتر رهبری برای روزنامه در نظر گرفته شد که شامل این ۵ نفر بود:
– حجتالاسلام مسیح مهاجری (مدیرمسؤول روزنامه جمهوری اسلامی)
– حجتالاسلام حسین غزالی
– دکتر محمدحسین مهدوی عادلی (استادتمام دانشگاه فردوسی در رشته اقتصاد و در حال حاضر، رییس هیأت مدیره بانک رفاه – وی به عنوان مدیرعامل مؤسسه خراسان منصوب شد.)
– مرحوم دکتر رزمی
– محمدسعید احدیان (وی به عنوان سردبیر روزنامه منصوب شد.)
هیأت مدیره کنونی
چند سال بعد، تغییراتی در هیأت مدیره ایجاد شد که به شرح زیر بود:
- سید عباس صالحی (رئیس هیٔت امنای مؤسسه خراسان – وی معاون فرهنگی وزارت ارشاد است.)
- حجتالاسلام مرویان
- محسن بنیهاشم (وی برادر نماینده قبلی مشهد در مجلس است.)
- امیر خوراکیان (مسؤول اسبق اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشاموزی خراسان، رئیس سابق سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و در حال حاضر، حضور در مؤسسه حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای)
- محمدسعید احدیان (سردبیر قبلی روزنامه که از سال پیش به عنوان مدیرمسؤول خراسان انتخاب شد.)
به این ترتیب، از لیست ۵ نفره اعضای قبلی هیأت مدیره مؤسسه فرهنگی خراسان، تنها محمدسعید احدیان پابرجا ماند و بقیه اعضا تغییر کردند.

یک دنیا رسانه
مؤسسه خراسان شامل گروهی از رسانههای چاپی و اینترنتی است که به ۲۴ عنوان بالغ میشود. از سال پیش روزنامه شعار «یک دنیا رسانه» را برای خود انتخاب کرده است و تلاش میکند از مدلهای مختلف رسانهای برای گسترش فعالیت خود استفاده کند. برخی از مدلهای فعالیت مؤسسه حتی در قالب کارهای مطبوعاتی نمیگنجد؛ منجمله تلاشهای مؤسسه برای راهاندازی فروشگاه جامع اینترنتی، سامانه پرداختهای دلاری و…
«خراسان» روزنامهای قدیمی و ریشهدار است و همیشه این خطر برایش هست که به سرنوشت روزنامههایی مثل اطلاعات و جمهوری اسلامی دچار شود؛ یعنی نتواند همپا با تحولات اجتماع و خوانندگان جوانتر حرکت کند. به نظر میرسد هیأت مدیره جدید روزنامه بهتر از همه با این خطر آشنا شده است و اقداماتی همچون راهاندازی ضمیمه هفتگی جیم (برای جوانان)، ضمیمه هفتگی بایت (برای فناوری اطلاعات)، زندگی سلام (ضمیمه روزنامه سبک زندگی) و خراسان ورزشی (ضمیمه روزانه ورزشی و با محتوای تولیدی اختصاصی) در جهت حرکت با مسیر زمانه است.
خراسان در دو سال گذشته سرمایهگذاری زیادی را برای تولید و مدیریت محتوای یک اپلیکیشن خبری با نام «آخرین خبر» انجام داد و یک تیم تقریبا ۴۰ نفره را برای راهبری و بهروزرسانی این اپ اختصاص داد. به گفته روزنامه، «آخرین خبر» تاکنون ۳ میلیون بار نصب شده است. (آمار مارکت بازار، بالای یک میلیون نصب را نشان میدهد.) این اپ احتمالا محبوبترین و نصبشدهترین اپلیکیشن خبررسان موبایلی در ایران است. (در یادداشتی جداگانه به تفصیل در مورد آخرین خبر در مشهدمگ مینویسیم و از جنبههای مختلف آن را بررسی میکنیم.)

تلاش جدی روزنامه برای حضور تأثیرگذار در فضای وب
به تازگی خراسان انتشار روزنامهای برای استان سیستان و بلوچستان را شروع کرده و یک ویژهنامه هفتگی را هم برای استانهای شمالی کشور استارت زده است.
به نظر میرسد بلندپروازیهای ژورنالیستی مؤسسه خراسان تازه شروع شده است. آنها به دنبال «یک دنیا رسانه» هستند.
متن خیلی عالی ای بود و برای من که دریچه ای باز کرد به شناخت بیشتر این مجموعه رسانه ای!
فکر نمیکردم دکتر شریعتی هم سردبیر این روزنامه بوده باشه، ایول دمش گرم!
دم شما هم با اطلاعاتتون گرم
منتظر مطالب بعدی تان هستیم
من که در مشهد بزرگ شدم و در نوجوانی و جوانی روزنامه زیاد میخوندم؛ میتونم به جرات بگم رورنامه خراسان از معدود روزنامه هایی بود که تاثیر منفی در فرهنگ مشهد داشت و بیشترین سعی رو در حفظ سنت ها و عرف جامعه رو داشت اگرچه برخی از این سنت ها شدیدا آسیب زننده بودند. کلا این روزنامه مناسب افراد بالای هفتاد سال تهیه می شد.
دقیق ننوشتید از تهرانیان مصادره شد یا نه؟
سلام. بله. روزنامه خراسان پس از انقلاب مصادره شد. در خرداد ماه ۱۳۵۹ و با قانونی به نام «تبصره ۸۲ نخست وزیری» مصادره شد و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت.
از این تاریخ به بعد روزنامه توسط شورای اسلامی روزنامه که به تازگی تأسیس شده بود مدیریت میشد.
آقای تهرانیان نیز ظاهرا پس از مصادره، تا مدتی در روزنامه حضور داشت و احتراما اتاقی در اختیارش گذاشته بودند و در نهایت هم ارتباطش با روزنامه کلا قطع شد.