دی ماه پارسال چه اتفاقاتی افتاد؟
عربستان، شیخ نمر باقر النمر، روحانی مبارز عربستانی را در ۱۲ دی ماه اعدام کرد.
بسیاری از کشورها و همچنین اتحادیه اروپا، این اقدام سعودی‌ها را مورد انتقاد قرار دادند، اما از ایران خبرهای غیرمنتظره‌ای به دنیا مخابره شد. در تهران و مشهد تعدادی از نیروهای خودسر و خشمگین، به سفارت عربستان حمله کردند و آن را به آتش کشیدند.
عربستان دیپلماتهایش را از ایران فراخواند و به دیپلمات‌های ایرانی نیز ۴۸ ساعت فرصت داد تا خاک عربستان را ترک کنند.
رسانه‌ها از دولت روحانی انتقاد کردند که نتوانست به شکل قاطع وظیفه حفاظت از کنسولگری‌های عربستان را انجام دهد. رئیس‌جمهور تأکید کرد که حمله‌کنندگان به سفارت عربستان در مشهد و تهران دستگیر می‌شوند.
شورای شهر مشهد هم وارد ماجرا شد و فردای روز اعدام شیخ نمر، مصوب کرد که خیابان کنار کنسولگری عربستان در مشهد به نام «شیخ نمر» تغییر نام دهد.
دو روز پس از اعدام، عربستان از ایران به شورای امنیت شکایت کرد. بحرین، سودان و جیبوتی روابط سیاسی‌شان را با ایران قطع کردند و امارات روابط را تا سطح کاردار با ایران کاهش داد. پروازهای دو طرفه ایران با چند کشور همسایه قطع شد.
تعدادی از نیروهای متعرض به سفارتخانه‌ها دستگیر شدند. روحانی از رییس قوه قضاییه خواست که با توجه به حساسیت ماجرا، در محاکمه عوامل حمله به سفارت و کنسولگری تسریع شود.
۴ روز پس از ماجرا (۱۶ دی)، ایران گفت که جنگنده‌های سعودی سفارت ایران در یمن را مورد اصابت گلوله قرار دادند.
دولت ایران ۵ روز پس از ماجراها (در ۱۷ دی)، پروازهای حج عمره را به حالت تعلیق درآورد.
۲۰ دی ماه و ۸ روز پس از ماجرا، وزارت خارجه ایران به صورت رسمی از شهرداری تهران درخواست کرد تا نامگذاری خیابانی به نام شیخ نمر را لغو کند. در تهران نامگذاری خیابان در آن زمان انجام نشد، ولی در مشهد دو روز پس از ماجراهای تعرض به سفارت، خیابان مولوی که خیابان فرعی کنار کنسولگری عربستان در مشهد است، به نام خیابان شیخ نمر نامگذاری شد و تابلوی آن نیز بلافاصله با تشریفات و پوشش رسانه‌ای گسترده نصب شد.
جزئیات تعرض به سفارت عربستان از زبان معاون وزیر کشور
روزنامه ایران گفتگویی مفصل با معاون امنیتی وزارت کشور انجام داده است که در بخشی کوتاه از این گفتگو، ناگفته‌هایی از اتفاقات روز ۱۲ دی ۱۳۹۴ در مشهد روایت می‌شود. این بخش از گفتگو را در «مشهدمگ» بخوانید.
خبرنگار: یکی از موضوعاتی که سال گذشته پیش آمد و محل بحث بسیار هم شد، موضوع سفارت عربستان بود. شماری معتقدند نیروهایی که مأموریت داشتند امنیت سفارت را حفظ کنند، پیش بینی‌های لازم را نداشتند؟
حسین ذوالفقاری (معاون انتظامی و امنیتی وزیر کشور): در کشور ما روزانه چندین تجمع برگزار می‌شود؛ البته ترکیب تجمع کنندگان، هویت و مطالبات‌شان همچنین درجه حساسیت‌شان متفاوت است. در موضوع سفارت عربستان دو مرحله داشتیم؛ مرحله اول در ارتباط با جریان فرودگاه جده بود. با رصد فضای مجازی احساس کردیم افکار عمومی تحریک شده و احتمال تحرکاتی وجود دارد. برآورد‌ها نیز نشان می‌داد تجمع سنگینی مقابل سفارت عربستان داشته باشیم. معاون وزیر خارجه تماس گرفت و نکاتی را از آن سمت گفت؛ از جمله اینکه عربستان مترصد است مسأله جزئی پیش بیاید و از این مسأله سوء استفاده کرده و کشورهای دیگر را با خود همراه کند. پیش‌بینی‌ها محقق شد و تجمع بزرگی برگزار شد. اما از هرگونه تعرض جلوگیری شد. در رابطه با اجرای حکم اعدام شیخ نمر هیچ علامتی در فضای مجازی و حوزه افکار عمومی نبود؛ آن روز خیلی نشانه‌های قوی نداشتیم. حدود ظهر بود که بر اساس تجربه اعلام شد مراقبت از سفارت بیشتر شود. با مسئولان مربوطه، نامه‌نگاری‌هایی شد. گفتند تعدادی تجمع کردند و از سوی نیروها مراقبت شده. نزدیک غروب بود که باز صحبتی بین بنده و معاون محترم وزیر خارجه شد و تأکید کردند مراقبت‌ها بیشتر شود که پس از آن نیز مکاتبات و مذاکراتی با مقامات مسئول ملی و محلی صورت گرفت که تدابیر بیشتری اندیشیده شود. پیگیری‌های بعدی نشان می‌داد که تجمع مختصری صورت گرفته و بتدریج در حال پراکنده شدن هستند و اوضاع نیز کاملاً تحت کنترل قرار دارد.
از سوی دیگر در تجمعات مشابه که بعد از ظهر شروع می‌شود و از غروب به بعد یعنی حدود ساعت 9 و 10 شب فروکش می‌کند. وقتی تجمع مقابل سفارت عربستان به شب کشید، گفتند تعداد تجمع کنندگان در حال کاهش هستند. اما چیزی که باعث آن اتفاق شد، تصمیم دفعی یک گروه خاص بود.
یعنی سیر طبیعی را طی می‌کرد تا یک عامل دیگر به میان آمد؟
بله؛ سیر طبیعی داشت که مراقبت شد و اتفاقی نیفتاد. تقریباً برآورد همه دستگاه‌های مسئول این بود که اوضاع تحت کنترل است و 20-10 نفر بیشتر نمانده‌اند که آنها هم متفرق می‌شوند.
چه ساعتی؟
حدود 10 شب؛ به صورت غیرمترقبه عده‌ای که از قبل برنامه‌ریزی کرده بودند، بعد از خواندن نماز مغرب و عشاء تصمیم می‌گیرند که مقابل سفارت آمده و با استفاده از وسایلی که از قبل تهیه کرده بودند تعرض داشته باشند که بعداً معلوم شد لیدر این جریان طی یک فایل صوتی با القای این ادعا که در مقابل حوادث جده و منا واکنش مناسبی رخ نداده است و با تحریک احساسات افراد گروه، آنها را به حضور در مقابل سفارت عربستان و واکنش تند ترغیب نموده بود. البته مطالب ایشان یا ناشی از کم اطلاعی بود یا اینکه دلایل دیگر داشته زیرا در ارتباط با حادثه جده شاهد بودیم که سفر عمره تا رسیدگی به پرونده مأمورین سعودی تعلیق شد و در ارتباط با جریان منا نیز علاوه بر چندین بار احضار کاردار سفارت عربستان، واکنش‌های مقامات مسئول در سطوح مختلف و در رأس همه رهبر معظم انقلاب در برنامه سفرشان در نوشهر را داشتیم.
دستور اعتراض بود یا تعرض؟
هم اعتراض هم تعرض!
گفته بودند وارد سفارت شویم؟
مفهوم این بود که واکنش تند داشته باشیم.
چند نفر بودند؟
هسته اصلی 70-60 نفر بودند؛ البته بعد از حضور این افراد تعداد قابل توجهی از افراد به محل آمدند اما جزو اینها نبودند و از روی کنجکاوی حضور داشتند و در تعرض به سفارت نقشی نداشتند.
تماشاچی بودند؟
تماشاچی صرف نبودند، حساسیت داشتند. اما قصد ورود به سفارت نداشتند.
یک انتقاد این است که نیروی انتظامی و محافظان سفارت چرا جلوی اینها را نگرفتند؟
یکی از نهادهای اطلاعاتی دقایقی پیش از حادثه خبر داد که برخی که جلوی سفارت می‌آیند، چنین قصدی دارند. اما این پیام تقریباً همزمان با رسیدن اتوبوس‌های حامل افراد به محل بود و به گفته یکی از فرماندهان ارشد تهران بزرگ که در صحنه حاضر بوده است، این افراد بلافاصله با احساسات تند واکنش نشان داده و در یک لحظه غیرمنتظره اقدام به پرتاب کوکتل مولوتوف به سمت سفارت می‌کنند.
یعنی یکی از عوامل حادثه سفارت عربستان، غافلگیری نیروهای تأمین‌کننده امنیت بود؟
به نوعی غافلگیری نیروهای حاضر در صحنه هم بود. سفارت، میدان جنگ نیست؛ حمله به سفارت فتح خیبر نیست. انگیزه‌های دیگری وجود دارد. البته حتی انگیزه خوب هم، دلیل قانون‌شکنی نیست. دیدیم که کسی هم این اقدام را تأیید نکرد. دستگاه قضا هم در رسیدگی به این موضوع خیلی قاطع عمل کرد.
ایستگاه های اتوبوس نام داشته باشد . در مشهد هیچ ایستگاه اسم ندارد .